Ursula K. le Guin’in Yaban Kızlar’ı bizde benzerine az rastlanan bir kitap: Bir novella, iki deneme, birkaç şiir ve bir söyleşi içeriyor. Harika bir bileşim. Ulu Ursula’nın denemelerinin lezzeti okuyanların malumudur. Şiirler; Okurken Uyanık Kalmak ve Mütevazı Sohbet başlıklı denemeler ile Hoş Bir Sanat başlıklı söyleşi, novellanın üzerine zevkle okunuyor, giderek onu besliyor. Ard arda yahut ayrı zamanlarda… Ben novellanın üzerinde duracağım.
Hepi topu yetmiş sayfa novella. Yazanların, yazmaya heves edenlerin özellikle ilgisini çekmesi gereken bir metin. Le Guin, kocaman bir dünya yaratmayı, o dünyadaki insanları, kastlar halinde nasıl ayrıldıklarını, aralarındaki ilişkileri, inançlarını gayet güzel anlatmayı başarıyor bu kısacık romanda.
Bu dünyada Taç Adamlar, Kök İnsanlar ve Toprak insanları yaşar. Taç Adamlar ancak Toprak Kadınları ile evlenebilir, bunun için yağmaya gider, o kadınları daha bebekken çalar, kendilerine köle yahut eş yapmak üzere yetiştirirler. Çaldıkları erkek çocuklarını da köle yaparlar. Toprak İnsanları göçebe, toplayıcı bir halktır. Kök İnsanları her türlü üretimden, çalışmadan sorumludur; mülkleri yoktur, Taç İnsanları’nın mülklerini işlerler; erkekleri ancak Taç Kadınlarıyla evlenebilir.
Köle adamların Taç efendilerinin karşısında boyunları kıldan incedir; her iki dünyada: ‘Halkım öldüklerinde Gök Kenti’ne gideceklerine safça inanır inanmasına ya, gitselerdi bile kesin saraylara alınmazlardı. Göğün yaban, pis yerlerinde dolaşıp dururlardı kuşkusuz. Ama işte, ancak gömülürlerse yukarı gidebileceklerine inanırlar. Gömülmezlerse ruhları burada kalır. O zaman muhtemelen kötü bir şeye dönüşür. Kötü bir ruha… Bir hayalete…’
Gömülme meselesi önemlidir. İleride güzel bir karısı olsun diye Toprak İnsanları’ndan kız bebek çalmaya giden Bela ten Belen ve hempaları, birkaç kız çalarlar ama bir bebeğin ölümüne yol açmakla kalmaz, onu kaldırıp çalılıklara atarlar kaçarken. Daha da fenası, atmadan önce bebeğe bir ad verirler. Adı olan gömülmezse, bir kötü ruha, bir hayalete dönüşür oysa.
Taç İnsanları’nın dünyasında sistem kadınların takasına dayalıdır ve takas adil değildir. Çalınan kızlardan Modh bunu kısa zamanda anlar, çünkü “dışarıdan bakabilecek kadar uzağından gelmiştir’ sistemin.
Modh ‘Baskına önderlik ettiği, Dua’nın kızını öldürdüğü, Mal’ı, kendisini ve diğerlerini çaldığı için” Bela ten Belen’den nefret etmez. Bilir ki ‘Erkeğin kentlisi de göçebesi de yapardı bunları. Erkekler yağmalar, can alır, yiyecek çalar, köle toplardı. Böyleydi erkekler. Erkeklerden bu yüzden nefret etmek, erkekleri bu yüzden sevmek kadar aptalcaydı.’ Hatta kızkardeşini esirgemek için onunla evlenir.
Fakat bebeğin hayaleti peşlerini bırakacak mıdır?
Güzel bir novella okumak için, nasıl ekonomik yazılır anlamak için, Ursula K. le Guin’in dünyasına başka başka açılardan bakmak için… okuyun Yaban Kızlar’ı, pişman olmazsınız bence.
Bir iki ufak tefek çapağı saymazsak gayet güzel akan bir metin, güzel bir çeviri. Emeği geçenlere teşekkürler.
COMMENTS